भवानी बराल
कथाको सार:
उहिले नै उहिले धेरै नै पहिले बेलायतमा रविन हुडको खुब चर्चा हुन्थ्यो । सन् ११०० देखि सन् १६०० सम्म रविन हुडको कथा नजान्ने विरलै थिए । उतिबेला बेलायतका धनी सम्पन्न सामन्त जमिन्दारहरुले गरीबमाथि शोषण, उत्पीडनको उत्पात मच्चाएका थिए । भनिन्छ गरीबहरुमाथि जमिन्दारको अत्याचारले त्यसबखत सीमा नाघेको थियो । यस्तैमा गरीबहरुको पक्षमा मद्धतगार भएर एउटा पात्रको जन्म हुन्छ । उसको नाम हो रविन हुड ।
वाल्यकालसम्म रविन हुडले आफै जमिन्दारको अत्याचार खेपेका थिए । यसैले उनमा जमिन्दार विरुद्ध बदला लिने भावना सानैदेखि जागृत भएको थियो । त्यसैले युवा उमेर हुनासाथ जमिन्दारको सम्पत्ती लुटपाट गर्न थाले । र, लुटेको सबै सम्पत्ती गरीबहरुलाई बाँडि दिन्थे । रविन हुडको विद्रोहको बारेमा तिलस्मी कहानी किताबहरु ल्ेखिएका छन् । विलियम लिङलेण्ड नामका एक लेखकले ‘द भिजन पियर्स प्लोमेन’ शिर्षकको किताबमा रविन हुडले गरेको लुटपाटको कथा लेखे । रविन हुड बेलायतस्थित नाटिंघमको शेरबुड जंगलमा बस्थे र गाउँमा आएर जमिन्दारको सम्पत्ती लुट्ने गरेको कथा कथिएको थियो । बलिष्ठ र धनुकाँड चलाउन माहिर रविनले जमिन्दारमा कोकोहोलो नै मच्चाएका थिए । लुटेको सम्पत्ती बाँडेर गरीबको मसिहा नै भएका थिए ।
कथा अनुसार दावी गरिएका तिथीमिती मिल्दैन । यस्तै एउटा दावी अनुसार सन् १३७७ मा बेलायतको शेरबुड जंगलमा रविन हुड भेटिएको प्रसंग आउँछ । तर लगत्तै उनको जन्म सन् १६६० मा भएको अर्को दावी छ । यसरी रविन हुड नामको अनेक पात्र बनाएर शोषक जमिन्दारको विरुद्ध काल्पनिक मनोवैज्ञानिक आतंक सिर्जना गरेको हुनसक्छ । उनलाई हिन्दु धर्मशास्त्रका धनुर्धर अर्जुनसंग पनि दाँजिएको छ । रविन हुडले आफू जस्तै धनु विद्यामा पारंगत ‘मेरियन’ नामकी केटीसंग प्रेम विवाह गरेका थिए । बुढयौलीमा रविन हुड असाध्य रोगले थलिए । भनिन्छ मर्नुभन्दा केहि क्षण अगाडि उनले एउटा तीर दागे । जुन तीर खसेकै ठाउँमा उनलाई मरेपछि समाधिस्त गरियो ।
रविन हुड कसका सन्तान थिए । कुन जात विरादरीका थिए । कुनै अत्तोपत्तो छैन । उनी जन्मिएको दावी र विचरण गरेको समय पनि अनाकातान फरक छ । उनको कथामा आधारित दुई दर्जन बढी चलचित्र, अनेक डकुमेण्ट्री, नाटक रचिएका छन् । रिसर्च पेपर लेखिएका छन् । लाग्छ उनी कुनै मिथकीय पात्र हुन । रविन हुडको कथा यति नै हो ।
रविन हुडका नेपाली डमी
यो कथा यहाँ विना प्रसंग आएको हैन । पूर्व राजा ज्ञानेन्द्रका एक जना कारिन्दाले रविन हुडसंग मेडिकल व्यवसायी दुर्गा प्रसाइको तुलना गरेर सार्वजनिक अभिव्यक्ति दिएकाले हो । तिनका अनुसार राजावादीलाई लागेको छ दुर्गा प्रसाइ ढुंगा खोज्दा सिलाजित भेट्टाए सरह भएको छ । उनै प्रसाइले गएको फागुन १ गतेदेखि ज्ञानेन्द्र कै आतिथ्यमा ‘क्रान्ति’ ९वास्तविक भ्रान्ति० शुरुआत गरेका छन् । यसै सन्दर्भमा उनले अक्रामक ढंगले नेपालको वित्तीय व्यवस्थापनमा आएको समस्या उठाउँदै आएका छन् । नेपालको वित्तीय व्यवस्थापनमा देखिएको अव्यवस्था नौलो कुरो भने हैन । नीजि बैंक, सहकारी र लघुवित्तको आर्थिक अनुशासनहिनताको पराकाष्ठा नै छ । सहकारीको ठगी धन्दा त आम नै भैसकेको छ । लघुवित्तले जनताको उठीबास लगाएको फेहरिस्त कैरन गरेर साध्य छैन । वित्तीय संस्थाको चक्रवर्ती सरहको व्याज मिटर व्याजसरह छ भन्नु पनि अत्युक्ति हुन्न । यहि मुद्धालाई सिरानमा राखेर यतिखेर उनको एकल अभियान चलायमान छ । हुनतः उनले हिन्दु धर्मसापेक्ष, गणतन्त्रको खारेजी र राजतन्त्रको पुनस्थापनाको धर्म–राजनैतिक मुद्धा पनि उठाएका छन् ।
तर, उनको मुख्य अभीष्ट भने हिन्दु धर्मसापेक्ष राजतन्त्रको पुनस्थापना नै हो । अर्थात रुपमा बैंक, सहकारी, लघुवित्तको चक्रवर्ती शोषणबाट मुक्त गर्ने उद्वेश्य प्रसाइको देखिएपनि सारमा हिन्दु अधिराज्यको स्थापना हो । त्यो भन्दा महत्वपूर्ण आफ्नो व्यक्तिगत स्वार्थ पूर्ती गर्नु हो । आफ्नो क्रृण मोचन गराउने नाजायज उपक्रम हो । प्रसाइले खोलेको विर्तामोडस्थित वि एण्ड वी अस्पताल, क्यान्सर अस्पताल र होटल स्थापनार्थ लिएको अर्बौं क्रृणबाट मुक्त हुने दुस्वप्न होइन भन्न सकिन्न । दूर्भाग्य जनताको नेतृत्व गर्ने दलले जनताको समस्या अनदेखा गर्दिनाले यस्ता पात्रहरुको जन्म भएको हो । राजनैतिक दल जनताका दैनिकी देख्नबाट चुकेकै कारण प्रसाई जस्ताका अभियानले महत्व पायो । उनको आगतको सम्भावना र विगतको नियत नहेरी आत्मरतीमा वित्तीय संस्थाबाट उत्पीडित समुदाय लागेका छन् ।
अन्यथा विषय वा प्रसंगले अर्को अर्थ नलागेमा राजनैतिक दलको मुख्य नेतृत्वको सयन कक्षमा प्रसाइको पहुँच पुगेकै थियो । आफ्नै भान्सामा मूख्य नेताहरुलाई भुजा ज्युनार गराउने क्षमता प्रसाइ राख्थे । यतिसम्म कि पछिल्लो समयमा उनी नेकपा ९एमाले० पार्टीको केन्द्रिय सदस्य थिए ।तर यति पहुँचले पनि उनको स्वार्थसिद्ध हुने नदेखेपछि ‘मर्ता क्या न कर्ता’ उनी न्वारानदेखिको बल निकालेर कुदेका हुन् ।
प्रसाईको व्यवसायिक जीवनको आरोह अवरोह नजान्ने देखिजान्ने, सुनी जान्ने विरलै होलान । कुनैबेला प्रसाइले भैंसी पालन व्यवसाय गरेका थिए । भैंसी पालन कै सिलसिलामा लिएको क्रृण ताकेता गर्दा सबै भैंसी फुकाएर बैंकको हाताभित्र हुलेर बैंक नेतृत्वलाई हावाकावा खेलाएको किस्सा झापामा प्रचलित नै छ । भैंसी उधारो खरिद गरेर भैंसी विक्रि गर्ने साहुलाई लखेटेको अर्को फण्डा पनि बनिबनाउ चर्चा नहुन सक्छ । अस्पताल बनाउँदा खरिद गरेको निर्माण सामाग्रीको वक्यौता नतिरेको त सञ्चारमाध्यममा व्यापारीले बारम्बार कैरन गरेको सार्वजनिक नै छ । टाढा बस्नेको लागि प्रसाई माओवादीमा लागेको मिसाल लाग्न सक्छ । तर प्रसाई माओवादीमा निहित उद्वेश्यका लागि लागे जस्तो गरेका हुन । उनको विगत जान्ने नजिकका सम्बन्धितहरु नीजि स्वार्थको लागि हो भन्ने जगजाहेर छ ।
प्रसाईले बैंक, सहकारी, लघुवित्तको शोषणलाइ सार्वजनिक जानकारी र सतहमा ल्याएर राम्रो काम भने गरेका हुन । यसरी नै राजस्वमारा, करमारा, माफिया केही व्यवसायिक घराना, भ्रष्ट राजनीतिज्ञको पोल खोलेर राम्रो गरेका छन् । पोल खोलेकै कारण उनीमाथि अभद्र व्यवहार पनि भयो ।
मर्ने बेलामा सिन्कोको पनि सहारा हुन्छ भन्ने त प्रख्यातै छ । प्रसाई जे जस्तो हुन सुगाले मानिसको बोली टिपे पनि सान्तवना हुन्छ भनिन्छ । प्रसाईको वर्तमान भूमिका यति नै हो । वित्तीय संस्थाबाट पीडित समुदाय यसैकारण जे जस्तो संख्यामा होस उनको अभियानमा सहभागि भएकै छन । जोगी, ढोंगी, कथित चमत्कारी बाबाहरुको पछि लाग्ने लस्कर भेटिने हाम्रो समाजमा प्रसाइको पछि लाग्नुलाइ अनौठो मान्नु पनि हुन्न ।
रहलपहल
बिडम्बना जनताको यावत समस्याबाट राजनैतिक दल, नेता बेखबर छन् । अनेक भाँतीका कुकर्म, अनियमितता, भ्रष्टाचार, बेथितिले घर गरेको समयमा प्रसाइको कलाविहीन नाटक मञ्चन भएको हो । प्रसाइको यो अभियानले पीडितलाइ न्याय दिने, उन्मुक्ति दिने वा यथार्थ निश्कर्षमा पुर्याउने शतप्रतिसत सम्भावना छँदैछैन । प्रसाँई उनले भनेजस्तै कुनै भुँइमान्छे, सर्वहारा वर्गको मुक्तिदाता बिल्कुलै होइनन् । उनको वर्गीय आधार र चरित्रले पनि भुँइमान्छे र सर्वहाराको प्रतिनिधित्व गर्ने अनुमति दिँदैन । उनी बेलायती मिथकीय पात्र रविन हुड, ग्रिक मिथकका हर्कुलस र आधुनिक समयका अमेरिकन कमिक्सका पात्र स्पाइडर म्यान पनि होइनन् । यस्तो मिथक पात्रको प्रतिनिधित्व कल्पनाको संसारमा मात्र हुन्छ । वास्तविक भौतिक संसारमा हुँदैन । अलौकिक संसारमा मात्र होला । उनी बेलायती रविन हुड, ग्रिक मिथकका हर्कुलस र अमेरिकी कमिक्सका स्पाइडर म्यानका कल्पनाका नक्कली डमी हुन् । वर्तमानमा उनको अभियानमा हेलिँदा आत्मरति वा मुतको न्यानो त होला । तर, समयमा हातमा लाग्यो सुन्ना नै हुनेछ । न भुतो न भविष्यति । (झिल्को डटकमबाट)
