- ‘प्रतिस्पर्धामा आउनु एकदम सकरात्मक कुरा हो । मैले पनि भनिरहेको पनि छु, शैक्षिक गुणस्तर सुधारका लागि अरु स्कुललाई सहयोग गर्न जीवन ज्योती स्कुल तयार छ भनेर । अरु स्कुलमा शैक्षिक गुणस्तर सुधार भयो भने त्यही विद्यार्थी जान्छन्, मैले यति धेरै विद्यार्थी लिने भनेर सोचेको थिएन । हामी बढी विद्यार्थी राखेर कमाउनको लागि आएको संस्था होइन । हामी गुणस्तरिय शिक्षा दिनको लागि आएको हो । तर अभिभावकहरुको धेरै प्रेसर छ, यही स्कुलमा पढाउँछु भनेर । कारण उहाँहरुको अनुभवले नै यो यस्तो भएको छ ।’
विद्यार्थीलाई घरमा पनि अनुशासनमा रहनुपर्छ, भनेर उत्प्रेरणा (मोटीभेसन) गर्नुपर्छ । यसो गरेपछि विद्यार्थी आफैं पनि गरिहाल्छन । हामी विद्यार्थीलाई एकैदिनमा सबै बिषयको गृहकार्य (होमवर्क) दिदैनौं । जस्तो की एकदिनमा ४ वटा बिषयको गृहकार्य दियौं भने अर्को दिनमा अरु ४ वटा बिषयको गृहकार्य दिन्छौं । त्यसपछि विद्यार्थीहरुमा पनि आत्मविश्वास बढ्छ ।
बढी गृहकार्य दिईयो भने विद्यार्थीले निराश भएर छोड्दिन्छ । त्यसपछि नकरात्मक कुरा सोच्न थाल्छ । विद्यार्थी अनुशासन भन्दा बाहिर गएमा अभिभावकलाई खबर गर्न भन्छौं । र विद्यार्थीलाई कार्यालयमा विशेष रुपले सल्लाह, परामर्श दिन्छौं । अभिभावकहरुको समन्वय एकदमै महत्वपूर्ण हुन्छ । किनभने यो बिषय त्रिपक्षिय हो ।
विद्यालय प्रशासन, शिक्षक र अभिभावक । विद्यार्थी बीचमा हुन्छ । विद्यालय प्रशासन, शिक्षक, अभिभावक मिलेर काम गर्न सकेपछि विद्यार्थीलाई उत्प्रेरणा गर्न सजिलो हुन्छ । जे भईरहेको छ, घरमा त्यो कुरा विद्यालयमा थाहा हुनुपर्छ, र जे विद्यालयमा भईरहेको छ, त्यो घरमा थाहा हुनुपर्छ । त्यसपछि हरेक शिक्षक सँग अभिभावकको सम्पर्क हुन्छ । र विद्यार्थीले पनि थाहा पाईहाल्छ, हामीले घरमा के गरेका छौं, के गरेका छैनौं ।
विद्यालयमा के गरेका छौं, के गरेका छैनौं भनेर । यो सानैदेखी नै उत्प्रेरणा दिएको कारणले विद्यार्थीहरुले यही तरिकाले कामहरु गर्न शुरु गर्छ । एक पटक भनेपछि उनीहरुले गरिरहेको हुन्छ, बीचमा अलिकति उत्प्रेरणा दिने मात्र हो । पढ्न, लेख्नको लागि वातावरण भनेको त, पढाउने शिक्षकहरु महत्वपूर्ण हुन्छ । कक्षा कोठाको सरसफाई, विद्यार्थीलाई शिक्षणका लागि स्मार्ट कक्षाको सुविधा छ ।
अब यदी पढाईमा कमजोर विद्यार्थीहरुलाई अतिरिक्त कक्षाको आवाश्यकता छ, अभिभावकहरुलाई सहयोग चाहिएको छ भने हामीले दुई घण्टा अतिरिक्त पढाई सकिएको समयपछि विद्यार्थीलाई राखेर शिक्षकहरुले सहयोग गर्नुहुन्छ । पढाईदिनुहुन्छ, आत्मविश्वास बढ्छ, ठुलो भएपछि उनीहरुले आफैं गर्न सक्छन ।
अभिभावक सँग तीन-तीन महिनामा भेटेपछि मैले पहिले भन्ने कुरा यही हो, अनुशासनमा आउने । विद्यार्थीहरुलाई मोबाइल चाहिदैन । धेरै विद्यार्थीहरु बिग्रीएको यही मोबाइलले हो । मैले हेरेको गएको कोभिड–१९ को महामारीका बेला भएको लकडाउनमा सबै अनलाइन कक्षाहरु भएर विद्यार्थीहरुले धेरै नै मोबाइल प्रयोग गर्न पाए, त्यसपछि उनीहरुलाई मोबाइल छोड्नै गाह्रो भयो ।
मोबाइलले गर्दा विद्यार्थीको ध्यान पनि मोबाइलतिर नै गएको हामीले देख्यौं । अभिभावकहरुले पनि मोबाइल छोडेर बालबालिकालाई समय दिनु पर्यो । अशिक्षित अभिभावकले पनि आफनो बालबालिकालाई समय दिन सकेपछि उसले सुधार गर्न सक्छ । धेरै अभिभावकहरु आफैं मोबाइल, फेसबुक, टिकटकमा बेस्त भएर बालबालिकालाई पढ् भन्यो भने कहिले पनि पढ्दैन ।
अभिभावक पनि अनुशासित हुनुपर्छ । त्यही कारण हामी हरेक तीन महिनामा अभिभावकलाई बोलाएर उत्प्रेरणा दिन्छौं । अभिभावकले यो कुराहरुमा त, ध्यान दिनुपर्छ । बालबालिकालाई मनोसामाजिक परामर्श दिदाँ हामीलाई धेरै बालबालिकाले भन्छन्, ‘मेरो आमा, बुवाले मलाई समय दिएको छैन । त्यो कारणले मैले यो काम गरेको छैन’ भनेर । हामीले सामान्य रुपमा अशिक्षित र शिक्षित अभिभावक भनेर हेरदैनौं । बालबालिकालाई चाहिएको आमा, बुवाको माया हो । त्यो भनेको आमा, बुवाले समय दिनुपर्छ । पैसा, सम्पति भन्दा समय नै महत्वपूर्ण छ, बालबालिकाहरुलाई ।
हरेक विद्यार्थीले अनुशासनमा रही कुन बेला होमवर्क गर्ने, कतिबेला खेल्ने, कतिबेला अरु काम गर्ने भनेर कार्यतालिका नै बनाउनुपर्छ । विद्यालयको वार्षिक शैक्षिक क्यालेन्डर अनुसार यस्ता खालका शैक्षिक गतिविधिहरु विद्यालयमा पनि हुन्छन । जो विद्यार्थी सबै बिषयमा पास (उतिर्ण) भएको छ । ट्यालेन्ट छ, उनीहरुको लागि अतिरिक्त कक्षाहरु नृत्य, म्युजिक, फुटबल, वाँस्केट बल, मार्शल आर्ट जस्ता अतिरिक्त शैक्षिक गतिविधि पनि छन ।
अभिभावकलाई राखिएको हुन्छ, इच्छा अनुसार विद्यार्थी सहभागी हुन पाउँछन । विद्यार्थीलाई घरसम्म पुर्याउने पनि गरेका छौं । विद्यार्थीहरुलाई अतिरिक्त कक्षा सगैं मानसिक र शारीरिक विकास पनि चाहिएको छ ।
त्यही अनुसार हामीले शिक्षण गरिरहेका छौं । यसरी विद्यार्थीहरुमा पनि धेरै नै सुधार भएको देखेका छौं । हाम्रो नीजि गुठीमा दर्ता भएको एउटा संस्थागत विद्यालय भएको कारणले हाम्रो उद्देश्य एक सय गुणस्तरिय शिक्षा दिनु नै हो । यसमा पनि हामीले ४० प्रतिशत भन्दा बढी विद्यार्थीहरुलाई छात्रवृति (स्कर्लरसिप) मा पढाई रहेका छौं । यसमा गरिब, विपन्न वर्ग तथा जेहेन्दार विद्यार्थीहरु छन ।
विद्यालय बनाउनको लागि शिक्षक र विद्यार्थीको भुमिका धेरै छ । हाम्रो शिक्षकहरु ८ वटा बिषय पढाउनुपर्ने छ, भने ५ वटा मात्रै पढाउनुहुन्छ, ३ वटा मैले छुट गरिदिन्छु, ब्रेक टाइम, लन्च ब्रेक, शर्ट ब्रेक टाइममा सबै शिक्षकहरु विद्यार्थीहरु सगैं हुनुहुन्छ । कोही शिक्षकहरु कर्मचारी कक्षमा गएर बस्नुहुन्न । उहाँको लन्च ब्रेक भनेको २० मिनेट मात्रै हुन्छ । आधा शिक्षक गए, अर्को शिक्षकहरु खटिनुहुन्छ ।
यसरी पुरा समय हामी विद्यार्थीहरु सगैं विताउँछौं । हामी कहिले पनि विद्यार्थीहरुलाई एक्लै छोड्दैनौं । पुरा जिम्मेवारी हामी लिन्छौं । विद्यार्थीहरु शौचालय, वासरुम जाँदा खेरी पनि शिक्षकहरुले निगरानी गरिरहेको हुन्छ । त्यसकारण हामी एउटा परिवार भएर काम गरिरहेका छौं । हाम्रो विद्यालय शुरु भएको १० बर्ष भयो । धेरै अरु विद्यालयबाट आएर हेरी रहनुभएको छ । हरेक बर्ष विद्यार्थीहरुको सङ्ख्या बढ्दै गएको छ ।
विद्यार्थी भर्नाको बेलामा एउटा एडमिसन, एउटा एडमिसन भन्दै धेरै प्रेसर (चाप) आउँछ, चार, पाँच सय विद्यार्थी नर्सरीको लागि प्रतिस्पर्धा गर्छन । त्यसबाट हामीले १ सय ८० जना विद्यार्थी छनौट गर्ने हो । किनभने अभिभावकलाई अनुशासित बनाउन सक्ने विद्यालय, वफादार प्रतिबद्ध शिक्षक चाहिएको छ । भन्न त, बाहिर कुरा पनि गर्छन, जीवन ज्योती स्कुल गएपछि शिक्षक कर्मचारीलाई एक मिनेट पनि बस्न दिदैन, धेरै काम दिन्छ भनेर । एक बर्षमा शिक्षक कर्मचारीले पनि बुझिहाल्नुहुन्छ की किन यति गरिरहनुभएको छ भनेर । रिजल्ट हेर्दा खेरी उहाँहरु पनि धेरै खुसी हुनुहुन्छ । कारण प्रतिबद्ध भएर काम गछौं, उहाँहरुले प्रतिफल पाईरहनुभएको छ । अभिभावक पनि एकदम खुसी हुनुहुन्छ ।
स्कुलको शुल्कहरु पनि समयमै बुझाउनुहुन्छ । हामी सँग अहिले १ हजार ९ सय जना विद्यार्थीहरु छन । त्यसमध्ये ७ सय विद्यार्थीहरु छात्रवृति (स्कर्लरशिप) मा छन । पुरा स्कर्लरशिप भनेको करिब १० प्रतिशत जति हुन्छ, अरु स्कर्लरशिपमा दुई सय, तिन सय रुपैयाँ जति सक्नुहुन्छ, तिर्नु भनेर प्रोत्साहन गछौंं । जस्तो की नर्सरीको विद्यार्थीको मासिक शुल्क २ हजार रुपैयाँ हो, कक्षा १० को मासिक शुल्क २ हजार ७ सय रुपैयाँ हो ।
जुन विद्यार्थीले पुरा शुल्क बुझाउँछन, उनीहरुको लागि हो यो । जति रकम उठिरहेको छ, त्यो शिक्षक, कर्मचारीहरुलाई नै दिईरहेका छौं । हामीले यहाँ आउँदा यो क्षेत्रमा राम्रो स्कुलहरु देखेका थिएनौं । त्यसकारण हामीले हाम्रो शिक्षण विधिहरु लिएर यही स्कुल हेरेर अरु स्कुल पनि सुधार हुन्छन की भन्ने हाम्रो सोचाई थियो । उहाँहरुको विद्यार्थी घट्दैछ, हाम्रो विद्यार्थी बढ्दैछ, हामी आईसकेपछि पनि धेरै स्कुलहरुले सुधार गर्ने प्र्रयास गरिरहेका छन । त्यो कारणले गर्दा पनि प्रतिस्पर्धामा आईरहेका छन ।
यो प्रतिस्पर्धामा आउने कुरा एकदम सकरात्मक कुरा हो । किनकी हामी काम गरेनौं भने हाम्रो स्कुलमा विद्यार्थीहरु आउदैन भन्ने सोचाई आएको छ, नीजि प्राइभेट स्कुलमा र सामुदायिक सरकारी स्कुलमा पनि । यसले अन्य स्कुलमा पनि शैक्षिक गुणस्तरमा सुधार ल्याईरहेको छ । मैले पनि भनिरहेको पनि छु, शैक्षिक गुणस्तर सुधारका लागि अरु स्कुललाई सहयोग गर्न जीवन ज्योती स्कुल तयार छ भनेर । अरु स्कुलमा शैक्षिक गुणस्तर सुधार भयो भने त्यही विद्यार्थी जान्छन्, मैले यति धेरै विद्यार्थी लिने भनेर सोचेको थिएन ।
हामी बढी विद्यार्थी राखेर कमाउनको लागि आएको संस्था होइन । हामी गुणस्तरिय शिक्षा दिनको लागि आएको हो । तर अभिभावकहरुको धेरै प्रेसर छ, यही स्कुलमा पढाउँछु भनेर । कारण उहाँहरुको अनुभवले नै यो यस्तो भएको छ । ठुलो कक्षामा पढिरहेका विद्यार्थीका भाईबहिनीहरु पनि अन्य स्कुलमा जान मान्दैनन । त्यो धेरै गाह्रो भएको छ । नयाँ अभिभावकहरु आउन नै खोज्नुहुन्छ ।
म पाँच बर्षको लागि शुरुमा संस्थाबाट नियुक्त भएको हो । अहिले १५ बर्ष भईसक्यो । स्कुल अहिले १० कक्षा सम्म पुग्यो, अर्को बर्ष प्लस टु शुरु गर्ने योजना छ । म सेवा मनोभावले आएको हो । आफुले विवाह गरेको छैन, मैले पारिश्रमिक लिदैन । सेवा गर्न आएको ब्यक्ति भएको कारणले मलाई जे चाहिन्छ, संस्थाले दिन्छ । अभिभावक र विद्यार्थीहरुको अनुरोध पनि यही थियो ।
शिक्षक, कर्मचारी, अभिभावक, स्थानीय समुदाय सबैले सहयोग गर्नुभएको छ । गरिब विद्यार्थीले पनि आफनै ठाउँमा उच्च स्तरको शिक्षा लिन पाएका छन । जतिबेला सम्म शिक्षा क्षेत्रमा यहाँका मानिसहरु मेरो आवाश्यकता चाहिन्छ, संस्थालाई पनि चाहिएको छ भने देखी त्यतिबेला सम्म म सेवा दिनको लागि तयार छु । म जहाँ पनि काम गरे, त्यहाँ बोलाईरहेको छ । मैले शुरुवातमा काम गरेको गोर्खा जिल्लामा हो । त्यहाँ केही गाहे पनि भयो । तर अहिले त्यो स्कुल उत्कृष्ट मध्येमा पर्छ । धेरै खुसी लागिरहेको छ, त्यो देखेर । यता आएर पनि यो स्कुल स्थापना गर्ने बेलामा पनि धेरै कठिन सघर्ष थियो । तर मैले छोडेन, प्रतिबद्ध भएर काम गरे ।
(बाँकेको कोहलपुर नगरपालिका वडा नम्बर १० रामनगरमा रहेको जीवन ज्योती स्कुलका प्रिन्सीपल जोमन जेम्स सँग पत्रकार प्रेम विश्वकर्माले गर्नुभएको कुराकानीमा आधारित ।)
