नुन हाम्रो शरीरका लागी आवाश्यक पर्ने महत्वपुर्ण बस्तु हो । हामीले दैनिक रुपमा हाम्रो भान्सामा नुनको प्रयोग पनि गरिरहेका छौं । तर केही दिन यता देखी विभिन्न सामाजिक संञ्जाल सहितका माध्यमबाट नुनमा अघुलनशिल बस्तुहरुको मिसावट गरिएको भन्दै हल्ला फिजाईएको पाइन्छ ।
खाने नुनमा मिसावट भएको भनी विभिन्न किसिमको माध्यमबाट हल्ला फैलाईरहेका बेला पत्रकार प्रेम विश्वकर्माले नुनको विक्री वितरण कार्य गर्दै आएको साल्ट ट्रेडिङ्ग कर्पोरेशन लिमीटेडको नेपालगंज कार्यालयका प्रमुख मनोज चौधरी सँग गर्नुभएको कुराकानीमा आधारित केही विवरण ।
१. हाम्रो भान्सा सम्म खाने नुन पुग्ने प्रक्रिया के हो ?
नुन ग्लोबल टेन्डर मार्फत भारत हुदै आयत हुने गर्छ । यसको मापदण्ड नेपाल सरकारले तोके अनुसार नै हुन्छ । र त्यहाँबाट त्यही गुणस्तरमा नुन आउँछ । हाम्रो आफ्नै ल्याव छ । यहाँ परिक्षण (टेष्ट) हुन्छ, यति मात्र नभई हामी नुनलाई परिक्षणको लागी खाद्य प्रविधिमा पनि पठाउछौं । र नेपाल सरकारले तोकेको मापदण्ड अनुसार नै नुनको गुणस्तर पाईएमा मात्र पास हुन्छ, त्यसपछि हामी प्याकेटमा राख्छौं र, बजारमा पठाउछौं ।
२. यसमा के–के कुराहरु परिक्षण (टेष्ट) हुन्छ ?
स्वडियम क्लोराइड, घुलनशिल र अघुलनशिल कुराहरु हुन्छ । त्यसपछि मइस्चरको कुराहरु हुन्छ ।
३. नुन नेपालमा त बन्दैन, बाहिरबाटै आउने होला । विक्री वितरण गर्ने निकायहरु कुन–कुन छन ?
नेपालमा साल्ट ट्रेडिङ्ग कर्पोरेशन लिमीटेडलाई मात्र नुन आयत गर्ने तथा विक्री वितरण गर्ने अनुमति छ । विक्री वितरणको सन्र्दभमा हामीले यस कार्यालयबाट विक्री वितरण गर्दा खेरी बाँके, बर्दिया सहित कर्णाली र लुम्बिनीका हिमाली तथा पाहाडि जिल्ला सम्म पनि पठाउँछौं । सुर्खेत र दाङ्गमा आफ्नै कार्यालय छ, कार्यालय नभएका क्षेत्रमा डिलर मार्फत नुन विक्री वितरण गरिरहेका छौं ।
४. हजुरहरुले विक्री वितरण गर्ने नुन अनुदानको हो ?
नुनमा अनुदान छैन, साल्ट ट्रेडिङ्ग कर्पोरेशन लिमीटेडले ग्लोबल टेन्डर मार्फत खरिद गरेरै ल्याउने हो । तर ढुवानीमा भने केही अनुदान दिइन्छ ।
५. आयोडीन (प्याकेट) वाला नुन खानेहरु बढेका छन । तर पछिल्ला दिनहरुमा यसको गुणस्तरबारे आंशका ब्यक्त गरिदै छ, सामाजिक सञ्जालहरुमा धेरै टिकाटिप्पणी गरेको पाइन्छ किन ?
बाहिर सामाजिक सञ्जालमा आएका कुराहरुका सन्र्दभमा म केही भन्न सक्क्तिन । अहिले सबैको हातमा प्रविधि छ, कसले कसरी के गर्छ ? तर जुन हामीले आयत गरी ल्याउने गरेको नुन छ, यसमा नेपाल सरकारले तोकेको न्युनतम मापदण्ड ९६ प्रतिशत स्वडियम क्लोराइडको मात्रा हुनुपर्नेछ । यस्तै ३ प्रतिशत अघुलनशिल पदार्थ हुन सक्छन । बाँकी १ प्रतिशत मइस्चर सहित अन्य कुराहरु गरेर १०० प्रतिशत हो । र यही गुणस्तर मापदण्ड अनुसार हामीले काम गरिरहेका छौं । गुणस्तर मापदण्ड पुरा भएपछि मात्र बजारमा पठाउछौं ।
६. उसोभए, यो ३ प्रतिशत अघुलनशिल पदार्थ मिसिएको भए केही हानी नोक्सान गर्छ की गर्दैन ? यसअघि कहिले मिसावट बारेका गुनासाहरु आएका थिए, थिएनन ?
यो भनेको नेपाल सरकारले तोकेको मापदण्ड भयो । यही अनुसारले काम भइरहेको छ । यसमा स्वास्थ्यलाई असर गर्ने कुराहरु रहँदैन ।
७. भनेपछि हामी आफैले पनि कस्तो सावधानी अपनाउनु पर्छ ?
त्यो त, अब हरेक ठाउँमा सरसफाई सहितको सावधानीहरु त अपनाउदै पर्छ । प्रयोग गर्ने सन्र्दभमा, त्यसमा भएको आयोडीनको मात्र नष्ट नहोस भनेर प्याकेटको नुनलाई हामीले विर्को भएको डिब्बा भित्र राख्नुपर्छ । यस्तै तरकारी, खाना पाकिसकेपछि मात्रै नुन राखेर खाँदा राम्रो हुन्छ, तरकारीमा नुन शुरुमै राख्दा त्यसमा भएको आयोडीनको मात्र तातोले गर्दा उडेर जान्छ ।
८. केही दिन अघि मात्रै पनि यहाँको कार्यालयमा एउटा सरकारी बजार अनुगमन समिति पुगेको थियो । के कुरा भयो, केही सुझाव आए की ?
उहाँहरुले समान्तय : दिनु पर्ने सुझावहरु दिनुभएको छ । र उहाँहरुले दिनुभएका सुझावलाई हामीले पालन गरिरहेका छौं । जस्तो, नुन प्याकिङ्ग गर्ने, कामदारले प्रयोग गर्ने समान, लगाउने पन्जा, एप्रोनका सम्बन्धमा हामीले उपलब्ध गराई नै रहेका छौं । कामदारको स्वास्थ्य सुरक्षाको सुविधा पनि दिइरहेका छौं ।
९. केही त्रुटि भए के गर्ने, कसलाई भन्ने ?
त्रुटि कहाँ, कसरी हुन्छ, हामीले सावधानी अपनाउनै पर्छ । त्यस्तो केही भयो भने भन्दा हुन्छ । संम्बन्धित निकायबाट जवाफ पाउनुहुन्छ ।
१०. अब अन्त्यमा, नुनको अभाव कत्तिको छ ?
हामी सँग नुन अहिले १ बर्ष सम्मलाई पुग्ने गरी छ । बार्षिक १० हजार मेट्रिक टन नुन विक्री वितरण हुदै आएको छ ।
